2.1 Totalitaryzm

2. IDEOLOGIA NAZISTOWSKA     2.1 Totalitaryzm  |  2.2 Higiena rasowa  |  2.3 Propaganda 2.4 Antysemityzm

To zadanie zawiera zestawienie informacji na temat totalitaryzmu; wyjaśnia, dlaczego naziści postrzegali tę ideologię jako ważny instrument służący kontroli państwa niemieckiego. Po jego wykonaniu zyskasz lepsze zrozumienie znaczenia obrony i przestrzegania wartości demokratycznych i praw człowieka. Zrozumiesz również  naturę propagandy. Ponadto zastanowisz się, w jaki sposób niewielkie zmiany w społeczeństwie i wybory dokonywane przez jednostki, organizacje i rządy mogą prowadzić do przerażających konsekwencji. 

Co należy zrobić?

Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania znajdujące się pod nim.

Podstawy totalitaryzmu

Jednym z głównych celów nazistów było ustanowienie Volksgemeinschaft (społeczności ludowej) w oparciu o zasadę wspólnego dobra społecznego, a nie dobra jednostki. Tym terminem naziści określali  wyższość tak zwanej rasy aryjskiej jako rasy panów i zarazem chęć "oczyszczenia" społeczeństwa niemieckiego. Ich zdaniem  rasa panów (nienawistna wobec Żydów i wszystkiego co nie-niemieckie) miała „naturalne prawo” do rządzenia „innymi”, tak zwanymi podgatunkami.

Ogromne znaczenie dla nazistowskiej ideologii miała także kwestia zjednoczenia wszystkich ludów germańskich w ramach jednego narodu, a zatem skupienie się na zdobyciu Lebensraum (przestrzeni życiowej). Stałoby się to możliwe dzięki ekspansji terytorialnej - poprzez  groźby i przemoc, a w razie potrzeby - wojnę. Aby to osiągnąć, naziści potrzebowali całkowitego podporządkowania sobie obywateli, dlatego też uznali za konieczne wdrożenie polityki Gleichschaltung, która polegała na konsolidacji sposobu myślenia jednostek i instytucji, poprzez to, co dziś określa się jako środki totalitarne . Aby zrozumieć, co wydarzyło się w państwie niemieckim pod rządami nazistów, należy zrozumieć podstawy totalitaryzmu.

Totalitaryzm jest formą rządu, która  zakłada całkowitą kontrolę nad życiem publicznym i prywatnym swoich obywateli. Państwo totalitarne nie ma żadnych zastrzeżeń dotyczących  życia jednostek i praw człowieka, o ile wszystkie zasoby są skierowane na jeden cel jednoczący, którym jest państwo reprezentowane przez silną władzę centralną. Uosabia ją zwykle przywódca jako charyzmatyczny obiekt kultu. W nazistowskich Niemczech nazywało się to Führerprinzip i określało Hitlera jako jedynego najwyższego przywódcę, który oczekiwał całkowitego posłuszeństwa.

Ta monopolizacja władzy jest możliwa dzięki ścisłej kontroli rządowej nad wszystkimi aspektami życia społecznego i indywidualnego. Totalitarne przywództwo nie pozwala na wolność jednostki, a tradycyjne organizacje
i instytucje społeczne są zniechęcane do dzialania lub ich działanie jest zabronione. Z tego powodu państwo kontroluje wszystkie grupy młodzieżowe, kulturalne, religijne, zawodowe i sportowe poprzez stałą kontrolę polityczną,
a zasięg działań rządu jest nieograniczony. Dlatego można powiedzieć, że reżimy totalitarne różnią się również od starszych form reżimów autorytarnych, w których głównym celem było zwykle jedynie dążenie do kontroli politycznej.

Members of the Jungmädelbund attaching an advertisement poster for the Bund Deutscher Mädel (BDM) on a wall with the inscription “Girl come, you’re one of us”. To control all youth, Nazi Germany wanted all boys and girls to join their youth movements, in which they were taught the basics of the Nazi worldview.

W sierpniu 1933 r. Minister Oświecenia i Propagandy Rzeszy, Joseph Goebbels, przemawiał w  radio o kierunkach działaności niemieckiego radia.
W przemówieniu tym wyraźnie widać znaczenie totalitarnych środków przekazu dla konsolidacji mas zgodnie z potrzebami nazistowskiej ideologii:

„Rząd, który postanowił zjednoczyć naród, aby znów stał się centrum władzy w związku z wielkimi wydarzeniami światowymi, ma nie tylko prawo, ale i obowiązek podporządkowania wszystkich aspektów życia narodu swoim celom, lub przynajmniej zapewnienia, że będą one go wspierać. Dotyczy to także radia. Im bardziej znaczący jest wpływ na wolę szerokich mas, tym większa odpowiedzialność za przyszłość narodu ”.

Joseph Goebbels | Niemieckie Archiwum Propagandy

Wspólną cechą  państw totalitarnych jest również prześladowanie i wykluczenie wszystkich tych, którzy mogą nie zgodzić się z przyjętymi jako obowiązujące poglądami i tym samym stać się wrogami państwa. Używając propagandy i wyjaśniając wszystkie działania jako służące ochronie i umacnieniu narodu, reżim totalitarny uważa za konieczne podjęcie surowych działań przeciwko temu, co (ich zdaniem) jest uważane za „złe” i zagrażające państwu. Dotyczy to nie tylko opozycji politycznej, ale także tych, którzy przez nazistowski rząd zostali uznani za niegodnych i nie-Niemców ze względu na rasę lub zachowania społeczne.

Aby upewnić się, że większość opinii publicznej również podziela ten pogląd, reżim totalitarny dokłada wszelkich starań, aby dyktować i tworzyć właściwą moralność poprzez edukację, naukę i kulturę oraz cenzuruje lub usuwa wszelkie przeciwne poglądy. Kontrolując i cenzurując opinię publiczną za pomocą środków totalitarnych, naziści stwarzali wrażenie, że mają przytłaczające poparcie społeczne, a ci, którzy mieli wątpliwości, nie mieli odwagi wyrazić ich publicznie.

Students and members of the SA unload books deemed "un-German" during the book burning in Berlin. The banner reads: "German students march against the un-German spirit." Berlin, Germany, May 10, 1933.

square.jpg

 

Odpowiedz na pytania

  • 2-1a. Wiele terminów opisanych w tej części jest specyficznych i ważnych dla zrozumienia nazistowskiej ideologii; mogą one jednak być trudne do zrozumienia. Spróbuj zdefiniować i wyjaśnić te pojęcia, a następnie porównaj swoje definicje z definicjami koleżanki lub kolegi z klasy.: Volksgemeinschaft (społeczność ludowa), Lebensraum (przestrzeń życiowa), Nie-niemiecki, Führerprinzip.

  • 2-1b. Jakiego rodzaju totalitarne mechanizmy zostały użyte przez nazistów w celu utrzymania władzy i poparcia społecznego?

  • 2-1c. Jaka jest różnica między kontrolą „polityczną” a „totalną”? Dlaczego reżim nazistowski chciał całkowitej kontroli?

  • 2-1d. Powyższe zdjęcia są przykładami kontroli sprawowanej przez nazistów nad państwową edukacji. Jak sądzisz, dlaczego reżim nazistowski dążył do kontrolowania edukacji i wywierania jak największego wpływu na niemiecką młodzież?

Poprzednia sekcja (1. Życie żydowskie przed IIWŚ)
1 Życie żydowskie w Europie przed IIWŚ
Następne ćwiczenie
2.2 Higiena rasowa