4.1 Relacje prasowe z nocy kryształowej

Pogrom listopadowy (często nazywany Kristallnacht lub Reichskristallnacht, "Noc tłuczonego szkła") to termin odnoszący się do fali antyżydowskiej przemocy, do której doszło 9 i 10 listopada 1938 r.  Antyżydowskie pogromy przetoczyły się wtedy przez Niemcy, zaanektowaną Austrię i na terench tzw.  Sudetenlandu w Czechosłowacji dopiero co zajętej przez armię niemiecką. 

Po pogromach władze  niemieckie ogłosiły publicznie, że  doszło do nich spontanicznie i stanowiły one wybuch społecznego niezadowolenia po zabójstwie Ernsta vom Ratha.

Vom Rath był niemieckim dyplomatą urzędującym w ambasadzie Niemiec
w Paryżu.  7 listopada 1938 r. postrzelił go 17-letni polski Żyd - Herschel Grynszpan.  Dopuścił się tego czynu, gdy dowiedział się, że kilka dni wcześniej władze niemieckie wyrzuciły z Niemiec tysiące Żydów polskiego pochodzenia. Wśród nich byli rodzice i rodzeństwo Grynszpana, którzy zamieszkiwali
w Niemczech od 1911 r.  

Vom Rath zmarł 9 listopada 1938 r.,  dwa dni po postrzeleniu. Dzień ten zbiegł się w czasie z rocznicą tzw. Puczu Piwnego z 1923 r., ważnej daty w narodowosocjalistycznym kalendarzu. Kierownictwo partii nazistowskiej, zgromadzone w Monachium w celu upamiętnienia tej rocznicy, zdecydowało się wykorzystać ją  jako pretekst do rozpoczęcia nocy antysemickich ekscesów.

Minister propagandy Joseph Goebbels, główny inicjator pogromów Nocy Kryształowej, zasugerował zwołanej przez siebie nazistowskiej „Starej Gwardii”, że to „światowe żydostwo” zawiązało spisek, aby popełnić tę zbrodnię. Zakomunikował, że „Führer zdecydował, o tym,  aby… demonstracje nie były przygotowywane ani organizowane przez partię, ale o ile wybuchają spontanicznie, nie należy im przeciwdziałać”.

Uczestnicy zamieszek zniszczyli około 1 400 synagog i sal modlitewnych
w całych Niemczech, Austrii i Sudetenland. Wiele synagog płonęło przez całą noc, na oczach gapiów i strażaków, którzy otrzymali rozkazy interwencji tylko wtedy, kiedy płomienie mogły rozprzestrzenić się na pobliskie "aryjskie budynki".

Szacuje się, że członkowie SA i Hitlerjugend  w całych Niemczech zrabowali towary i rozbili  witryny sklepowe  ok. 7 500 żydowskich przedsiębiorstw handlowych. W wielu regionach szczególnym obiektem profanacji stały się cmentarze żydowskie. Chociaż oficjalnie nie było przyzwolenia na popełnianie morderstw, to szacuje się, że w czasie pogromów listopadowych z 9 i 10 listopada życie straciło co najmniej 400 Żydów.

W miarę rozprzestrzeniania się pogromów jednostki SS i gestapo (tajna policja państwowa), zgodnie z instrukcjami Reinharda Heydricha, aresztowały do 30 000 żydowskich mężczyzn i przeniosły większość z nich z miejscowych więzień do Dachau, Buchenwaldu, Sachsenhausen i innych obozów koncentracyjnych.

Co ważne, pogrom listopadowy jest pierwszym przypadkiem, w którym reżim nazistowski uwięził Żydów na tak ogromną skalę tylko ze względu na ich pochodzenie etniczne. Setki uwięzionych zginęły w obozach w wyniku brutalnego traktowania, któremu zostali poddani. Większość uwięzionych została zwolniona w ciągu trzech miesięcy, pod warunkiem, że rozpoczną procedurę emigracji z Niemiec. I rzeczywiście tak się stało, że  pogromy  listopadowe stały się bodźcem do masowej emigracji Żydów z Niemiec.   

Pobierz artykuły prasowe i kartę z tabelą